ویکی شیعه | فارسی

مفهوم‌شناسی موسیقی و غناء

واژه «موسیقی» در زمان عباسیان و با تأسیس بیت الحکمه و نهضت ترجمه، جایگزین واژه غناء شده است.[۱] امروزه واژه «موسیقی» به معنای صدای ابزارهای موسیقی و «غناء» به معنای آواز همراه با موسیقی است.[۲] در قرآن، واژه غناء نیامده است و در کتب فقهی، به تبع روایات حرمت غناء، با استفاده از همین واژه درباره انواع موسیقی سخن گفته می‌شود؛ بویژه در کتاب‌ها یا سرفصل «مَکاسِب مُحَرَّمه» (کسب‌و‌کارهای حرام).[۳] برخی از فقهاء متقدم، مفهوم غناء را شامل موسیقی (ساز) هم می‌دانند. از جمله شیخ طوسی می‌گوید: «غناء حرام است؛ چه صدای آوازخوان باشد و چه صدای آلات موسیقی مانند نی و عود و تنبور».[۴]

با ظهور ابزار جدید موسیقی، فقیهان متأخر نیز درباره ماهیت غناء بحث کرده‌اند و آن را شامل موسیقی دانسته‌اند؛ از جمله، میرزا یوسف آقا مجتهد اردبیلی، از فقهای قرن چهاردم هجری، درباره حکم شنیدن غناء از طریق گرامافون و تلفن بحث می‌کند که آیا غناء از عوارض صوت است، آیا حقیقت صوت، فقط صدای حاصل از انسان است یا شامل صدای دیگر صاحبان روح مانند ملک و جن و حتی صدای حاصل از اجسام و جمادات می‌شود یا خیر؟[۵] ابن خلدون نیز درباره هنر و مهارت موسیقی (صناعة الغناء) سخن گفته است و آن را از جنس تقطیع صوت می‌داند که می‌تواند در کلام و صوت انسان (مانند شعر) و نیز آلات موسیقی جاری گردد.[۶]

برخی از فقهای معاصر، میان ساز و آواز تفاوت قائل‌اند و به همین معنای کاربردی و امروزی موسیقی و غناء معتقدند؛ یعنی هر غنائی را موسیقی می‌دانند اما هر موسیقی را غناء نمی‌دانند.[۷]

ویکی شیعه | فارسی »» @wikishia_fa