عقل سرخ منصور؛مقاله تحقیقی مهم ولایتی در بازخوانی جدید از شخصیت حلاج
منصور حلاج کافر بود یا عارف؟
علی اکبر ولایتی در مقاله‌ای با عنوان «بازشناسی شخصیت و آراء حسین بن منصور حلاج» بازخوانی جدیدی از شخصیت حسین ابن منصور حلاج عارف ایرانی زیسته در قرن دوم و سوم هجری ارائه کرده است.
او در ابتدای مقاله نوشته است:
حسین بن منصور حلاج، عارف مشهور قرن سوم و چهارم هجری بود که در عهد خلیفۀ عباسی، المقتدر، به‌نحوی فجیع که هیچ‌گاه پیش از او، کسی را چنان نکشته بودند، اعدام شد.
عقاید او پیوسته معرکۀ آرای متقایل و حتی متناقض بوده است. به‌طوری که یکی از نویسندگان گوید: «شاید از میان مشایخ بزرگ، بیشترین بار، نام حسین بن منصور حلاج را شنیده‌ایم و کم‌ترین دربارۀ او می‌دانیم و شاید به دلیل طعن و لعنی که او از طرف دستگاه خلافت بدان گرفتار آمد و تا چند قرن پس از شهید شدنش ادامه داشت، دیگران، شجاعت آن را نیافتند تا به شرح زندگی و عقاید این عارف بلندمرتبه و این عاشق شیدای حقیقت بپردازند یا اگر کسانی چنین کردند، از ارائه‌اش به دیگران خودداری ورزیدند» (اخوان، ۱۳۵۱، ص ۱۷).
نگارنده بر آن است که چون در شمار ستایشگران حلاج، به نام برخی فقیهان و حکمای بزرگ شیعه، برمی‌خوریم، این شخصیت از اتهام «کفرگویی» مبرّا است چرا که عقلاً بعید است این فقها و حکمای بزرگ، کافری را بِسِتایند و او را در سخن خویش، مثالی جهت صدق در تَعَبُّد شمرند. ابونصر سَرّاج، ابوسعیدِ ابوالخیر، ابوعلی فارمَدی، ابوالقاسم گَرَّکانی، ابوالعباس احمد بن محمد شَقانی و ابویعقوب یوسف همدانی، حلاج را بسیار حرمت می‌نهادند و از محبّان حق‌تعالی می‌شمردند. خواجه عبدالله انصاری هم در طبقات خود، بارها از حلاج به احترام یاد کرده است.
متن کامل این مقاله را اینجا بخوانید
@tasnimnews