اندیشکده مطالعات یهود

تشکیلات نهاد رأس الجالوت در شرق اسلامی

#رأس_الجالوت ترکیبی است از واژهٔ عربی «رأس» به‌معنی سر و واژه «جالوت» به‌معنی تبعیدشدگان. منابع لغوی و برخی تفاسیر، واژه جالوت را در اصل غیرعربی و آن را با واژه آرامی galuta و واژه عبری galut به معنی تبعید و آوارگی مرتبط دانسته‌اند؛ بر همین اساس در منابع عبری، این عنوان #رش_گلوتا ضبط شده است.

رأس جالوت در اصطلاح، عنوان رئیس جامعه یهودیان و مقام واسط میان حکومت‌ها و اتباع یهودی آن‌ها در سرزمین‌های شرقی (ایران، بین‌النهرین و عراق) بوده است.

با توجه به ساختار مذهبی #جامعه_یهود و تمایل آن‌ها به واگذاری ریاست به بزرگان دینی که از نظر نَسَب نیز خالص تلقی می‌شدند، و با توجه به #آرمان‌های_مسیحایی در سازمان سیاسی یهود،‌ عالمان دینی در جایگاه رهبری قرار می‌گرفتند و از سوی حکومت‌ها هم به‌عنوان واسطه میان دولت و اتباع یهودی پذیرفته می‌شدند؛ چنان‌که وجوب نسب‌بردن از خاندان داوود در مقام رِش‌گلوتا بر همین پایه‌های دینی استوار بود.

هم‌زمان با ظهور اسلام مرکز تجمع یهودیان در بین‌النهرین بود و ریاست آن‌ها را «بوستنای بن حَنینای» بر عهده داشت. در منابع اسلامی اشارات دربارهٔ رأس جالوت و تشکیلات مرتبط با آن بسیار مبهم و پراکنده است.

برخی از مورّخان مسلمان در ذیل حادثهٔ کربلا و شهادت امام حسین علیه‌السلام این خبر را آورده‌اند که رأس الجالوت، مسلمانان را برای قتل فرزند پیغمبرشان سرزنش کرده است. هم‌چنین پیش‌گویی‌هایی مربوط به حادثه کربلا به رأس الجالوت نسبت داده شده است.

در برخی از منابع شیعی از مناظرهٔ رأس جالوت با امام علی (ع) و نیز مناظرهٔ وی با امام رضا (ع) در دربار مأمون سخن گفته شده و در همین زمینه «حدیث رأس الجالوت» و شرح‌های آن شهرت دارد.

نویسنده: نگار ذیلابی

اندیشکده مطالعات یهود:
@jscenter