ایران گردی

معماری و ساختار دخمه‌ها

دخمه محوطه‌ای مدور با محیط حدود ۱۰۰ متر در بالای كوه بلندی است که ده‌ها فرسنگ با روستاها و آبادی‌های اطراف فاصله دارد. ديوار اطراف دخمه را از سنگ و سيمان می‌ساختند و يک در كوچک آهنی برای ورود و خروج در آن تعبيه می‌کردند.

دخمه‌ها مانند بسیاری از سازه‌های دیگر دارای بخش‌های خاصی بودند که هر یک کاربردی ویژه‌ای داشتند. بخش‌های مختلف دخمه شامل جاده دخمه، در سنگی يا آهنی دادگاه، كتيبه دخمه، حلقه مردگان مرد، حلقه مردگان زن، حلقه مردگان كودک و استودان يا سراده بود.


در سنگی یا آهنی دخمه
هر جا که لاشه و جنازه‌ای باشد، جانداران درنده نیز وجود دارند. این خطر همیشه برای دخمه و اجساد درون آن وجود داشت و یکی از راه‌ها برای حفظ مردارها، استفاده از در آهنی یا سنگی بود.

کتیبه دخمه
کتیبه‌ای بالای در دخمه وجود داشت که اطلاعاتی روی آن دیده می‌شد. در بسیاری از بناهای گذشته، وجود کتیبه امری معمول بود و هم‌اکنون در اکثر آثار تاریخی مشاهده می‌شود.

داخل دخمه
سطح داخلی برج خاموشان شامل فضای مسطح و گردی است که تخته‌سنگ‌های بزرگی آن را پوشانده‌اند. این قسمت به‌صورت فرضی از سه نوار دایره‌ای تشکیل شده است که عبارت‌اند از:

* بخش مردانه یا حلقه مردگان مرد در نوار دایره انتهایی که بزرگ‌تر از سایر دایره‌ها و متصل به دیوار پیرامون دخمه است.
* بخش زنانه یا حلقه مردگان زن در نوار دایره میانی که بعد از قسمت مردها قرار دارد.
*بخش کودکان یا حلقه مردگان کودکان در نوار دایره داخلی که نزدیک‌ترین قسمت به مرکز دخمه محسوب می‌شود.


ادامه دارد...
@irantourism

دخمه چیست؟

نياكان ما طبيعت را از چهار عنصر آب، آتش، خاک و هوا می‌دانستند. آن‌ها پس از مرگ هر كس، پيكر او را به يكی از اين چهار سرچشمه بازمی‌گرداندند، بی‌آنکه موجب آلودگی ديگر عناصر شوند. گروهی كه در كنار دریاها می‌زیستند، مردگان خود را به آب می‌انداختند؛ جنگل‌نشينان، پيكر درگذشتگان را در آتش می‌سوزاندند؛ ساكنان دشت‌ها جسدها را به خاک می‌سپردند و آن‌ها كه در کوهستان‌های سرد و برف‌گیر می‌زیستند، پيكر مردگان را به بالای کوه‌ها می‌بردند و در دخمه‌ها می‌گذاشتند.

به نظر می‌رسد که در دوران باستان، بنایی به‌عنوان دخمه وجود نداشته است و اجساد را فقط در مکان دوردستی قرار می‌دادند تا از بین بروند. استفاده از این واژه به زمانی مربوط می‌شود که اقوام آریایی، اجساد مردگان را می‌سوزاندند و به مکان‌های سوزاندن جسد، دخمه می‌گفتند.

با پیدایش دین زرتشت رسم سوزاندن جسد منسوخ شد؛ اما دخمه بر سر جای خود باقی ماند و به مفهوم محل قراردادن متوفی یا محل دفن مورد به کار رفت. در میان زرتشتیان به دخمه، دادگاه، دادگه یا دوزگه نیز می‌گویند که به‌معنای دادگاه الهی است و به پایان زندگی و آغاز محاسبه کردار اشاره دارد. به اعتقاد زرتشتیان، مرگ سلاح اصلی مبارزه با انگره مینو یا همان اهریمن محسوب می‌شود و اجساد باید در جایی قرار گیرند که اهریمن در آن‌ها حضور موثر دارد.

دخمه، برج خاموشان یا برج سکوت مکانی بر فراز بلندی است که اجساد در آن‌ها قرار داده می‌شدند تا خوراک حیوانات و پرندگان شوند. این مکان‌ها جایی برای به خاکسپاری مردگان نبودند؛ بلکه محلی برای متلاشی شدن اجساد آن‌ها به شمار می‌رفتند. گفته می‌شود که عمر این روش در یزد از دهه ۱۳۴۰ هجری شمسی به پایان رسید؛ اما بر اساس مستندات موجود، این کار در یزد تا سال ۱۳۵۰ هجری شمسی انجام می‌شد و تاریخ دقیق پایان آن مشخص نیست.


ادامه دارد...
@irantourism

دخمه بزرگ مانکجی

«دخمه مانکجی لیمجی هاتریا» (Maneckji Limji Hataria) یا به اختصار دخمه بزرگ مانکجی در سمت چپ قرار دارد. قطر این دخمه حدود ۱۵ متر است و به یاد سازنده‌اش چنین نامی را بر آن نهاده‌اند.

مانکجی معروف به مانکجی صاحب در دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار از سوی پارسیان هند و به‌عنوان نماینده «انجمن بهبودسازی وضعیت زرتشتیان در ایران» راهی ایران شد تا نزد شاه شکایت ببرد و از فشارها بر زرتشتیان کم کند. مانکجی یکی از تاثیرگذارترین افراد جامعه زرتشتیان به شمار می‌رود و زرتشتیان هنوز موجودیت خود را مدیون زحمات وی می‌دانند. او در مدت حضورش در ایران مدرسه ساخت و هزینه تحصیل بسیاری از دانش‌آموزان را پرداخت. همچنین ساختمان‌های متعددی بنا کرد و یکی از مهم‌ترین اقداماتش حذف مالیات از دوش زرتشتیان بود. مانکجی در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی در تهران از دنیا رفت و در دخمه‌ای آرام گرفت که خود ساخته بود.


ادامه دارد...

@irantourism

یکی از مهم‌ترین اسنادی که از زمان فعالیت دخمه زرتشتیان در یزد وجود دارد، بخشی از مستند باد صبا است که در سال ۱۳۴۸ هجری شمسی توسط «آلبرت لاموریس» (Albert Lamorisse) ساخته شد. این فیلم روایتی جالب از سراسر ایران را به نمایش می‌گذارد که از نگاه و زبان «باد صبا» همچون داستانی شنیدنی روایت می‌شود.

کارگردان در آغاز این سکانس، راهی را نشان می‌دهد که پیکر مرده از پای کوه تا دادگاه بر دوش نساسالاران یا نساکشان برده می‌شود و گویی سعی دارد دشواری راه آخرت را به تصویر بکشد. دخمه بزرگ مانکجی در سمت چپ و دخمه کوچک و تازه‌ساخت‌ گلستان در سمت راست به وضوح دیده می‌شود. با اوج گرفتن دوربین، در سطح دخمه بیش از ۱۰ مرده به چشم می‌خورد و در استودان انبوهی از استخوان‌ها و یک چوب وجود دارد. پس از دیدن داخل دخمه، دوربین بالا و بالاتر می‌رود و سعی می‌کند پرواز روان و فروهر به عالم بالا را در ذهن بیننده تداعی کند. بنا بر باور زرتشتیان، آدمی از چهار پاره تشکیل شده است که عبارت‌اند از: تن، جان، روان و فروهر. تن و جان در هنگام مرگ نابود می‌شوند؛ ولی دو مورد دیگر تا ابد باقی می‌مانند.

این محل دارای دو دخمه است که این دخمه‌ها از این قرار هستند:
دخمه بزرگ مانکجی
دخمه گلستان

ادامه دارد...


@irantourism

دخمه زرتشتیان یزد


دخمه زرتشتیان که با نام برج خاموشان و برج سکوت نیز شناخته می‌شود، در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی یزد روی کوه دخمه قرار دارد. این دخمه یکی از نشانه‌های آداب‌ورسوم کهن زرتشتیان است که به مراسم تدفین مردگان آن‌ها مربوط می‌شود؛ رسمی که امروزه منسوخ شده؛ اما این یادگاری را از خود بر جای گذاشته است. این اثر تاریخی در زمره آثار ملی ایران به حساب می‌آید.

دخمه زرتشتیان یا برج خاموشان یکی از آثار دین زرتشت در جنوب‌ شرق یزد است که سده‌ها پیش برای تدفین مردگان ساخته شد و امروزه یکی از آثار شاخص زرتشتیان در ایران به شمار می‌رود.

اگرچه دخمه‌های زرتشتیان در تهران، کرمان، سیرجان، اصفهان، تفت، اشکذر، اردکان و دیگر شهرها وجود دارد؛ دخمه‌های شهر یزد به‌دلیل قرارگیری در پایتخت مذهبی زرتشتیان و نزدیکی به شهر و سایر بناهای تاریخی، از بازدیدکنندگان بیشتری برخوردار هستند. همین موقعیت ویژه باعث شده است تا این دخمه در سال ۱۳۸۴ هجری شمسی با شماره ۱۲۷۳۹ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شود.

ادامه دارد...

@irantourism

میدان ساعت یزد

میدان ساعت یزد که با نام‌‌ میدان وقت ‌الساعت نیز شناخته می‌شود، قدیمی‌ترین و اولین ساعت شهری ایران را در خود جای می‌دهد. برج ساعت یزد ساختمانی خشتی و به شکل مکعب مستطیل است که ساعتی در بالای خود دارد. این ساعت ساخته‌ی فردی به نام ابوبکر است که در شهر یزد، ساعت‌ساز بود. ساخت برج ساعت به زمان قاجار برمی‌گردد و طاق، قوس‌ها، تزیینات آجری و کاشی‌کاری‌های منقوش به خطوط آیات و… به آن جلوه‌ای خاص داده‌اند. این ساعت در سال ۷۲۵ هجری قمری در مدرسه رکنیه، کنار یکی دیگر از جاذبه های گردشگری یزد، یعنی مسجد جامع یزد نصب شد. این میدان در تاریخ ۱۳۷۸، با شماره ۲۶۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

@irantourism

آثار مرکز فرهنگی موزه ای نور و روشنایی یزد


مرکز فرهنگی موزه‌ای نور و روشنایی یزد به نمایش آثار و اشیا تاریخی و فرهنگی با موضوعیت جنبه‌های بصری و معنوی نور می‌پردازد. بخش‌های موزه متشکل از رواق عتیق، رواق خمسه، رواق افرنگ، رواق نور، رواق مشکات، رواق مخمل، رواق منظر، رواق آینه و رواق آبگون است. علاوه بر نمایش آثار، در این مجموعه به خدمات فرهنگی و فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی نیز می‌پردازد.

ساعت بازدید از موزه آیینه و روشنایی همه‌روزه جز شنبه‌ها، از ساعت ۹ تا ۱۷:۳۰ است.
قیمت بلیط در سال ۱۴۰۱ برای گردشگران ۲۵ هزار تومان در نظر گرفته شده است.
اخیرا شرایط بازدید از مرکز فرهنگی موزه‌ای نور و روشنایی یزد برای نابینایان فراهم شده و از خط بریل برای توضیحات مربوط به موزه و اشیای موجود استفاده شده است.

موزه قصر آیینه یزد روبه‌روی پارک هفتم تیر قرار دارد که یکی از پارک‌های زیبا و معروف یزد محسوب می‌شود. علاوه بر این، در خیابان کاشانی جاذبه پربازدید دیگری به نام آتشکده زرتشتیان واقع شده که همواره پذیرای گردشگران فراوانی است. این آتشکده میزبان آتشی ۱۵۰۰ ساله است و معماری آن سبک معماری هخامنشیان را در ذهن تداعی می‌کند.

@irantourism

موزه قصر آیینه یزد
@irantourism

موزه قصر آیینه یزد
@irantourism

سازنده عمارت موزه قصر آیینه یزد

عمارت موزه قصر آیینه در سال ۱۳۲۰ هجری شمسی به‌عنوان مهمانسرای خصوصی توسط صراف‌زاده ساخته شد. این بازرگان و وكیل مجلس که فرزند حاج على صراف یزدى بود، در سال ۱۲۷۸ شمسی در یزد متولد شد و بعدها با افزایش ثروت و درستى و مساعدت به مردم، در زمره‌ مردان طراز اول شهر قرار گرفت.

معماری موزه قصر آیینه ترکیبی سنتی و اروپایی دارد که از بخش‌های مختلفی همچون اتاق‌های رو به استخر یا نشیمن بهاری، اتاق خواب، شاه‌نشین و حوض‌خانه تشکیل شده است. تزیینات اتاق‌ها شامل گچ‌بری و نقاشی روی دیوار و آینه‌کاری می‌شود و حوض‌خانه بیشترین تزیینات را دارد. درها و پنجره‌ها چوبی و مشبک دارای شیشه‌های رنگی هستند و پنجره‌ها به‌وسیله لولای جداشونده به‌صورت ساده و رنگی در کنار هم قرار دارند.

بی‌دلیل نیست که لقب آیینه و روشنایی را بر این موزه نهاده‌اند؛ زیرا دیوارها و سقف‌های آینه‌کاری آن، نور را در فضای درون موزه به دام می‌اندازند و به تمامی نقاط موزه روشنی می‌بخشند.

حوض‌خانه این مجموعه كه بزرگ‌ترین اتاق و البته جذاب‌ترین مكان موزه به حساب می‌آید، از لحاظ معماری و زیبایی با دیگر نقاط این عمارت كاملا تفاوت دارد. این محیط زیبا و تاریخی در طول سال محل برگزاری نمایشگاه‌های مختلف از جمله نمایشگاه‌های عکس، خط و نقاشی است. تصاویر زیبای دیوارها و سقف این بنا، فضایی كاملا هنری و تاریخی را برای بازدیدكنندگان تداعی می‌کند. دلیل نام‌گذاری این اتاق بزرگ، حوض سنگی زیبایی در میان آن است.




ادامه دارد...

@irantourism

مرکز فرهنگی موزه ای نور و روشنایی یزد


موزه قصر آیینه که با نام‌های موزه آیینه و روشنایی و مرکز فرهنگی موزه‌ای نور و روشنایی یزد نیز شناخته می‌شود، یکی از جاذبه‌های دیدنی شهر یزد است که در سال ۱۳۷۷ به موزه تبدیل شد و یک سال بعد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. هنرمندی هنرمندان در تمامی نقاط این بنا خودنمایی می‌کند. گچ‌بری‌های زیبا، آینه‌کاری‌های کم‌نظیر، نقش‌ونگارهای خیره‌کننده، درهای چوبی و مشبک‌کاری و... از زیباترین قسمت‌های این عمارت به‌حساب می‌آیند كه خود همانند موزه‌ای جالب، هنر معماران را به نمایش گذاشته‌اند. علاوه بر این، در موزه‌ آثاری مانند مجموعه‌ خطی‌، اسلحه‌، سکه‌، تمبر، قفل‌ و نمونه‌هایی‌ از برنزهای‌ لرستان‌ و غیره وجود دارد.

ادامه دارد...

@irantourism

سازنده آب‌انبار شش بادگیر


آب‌انبار شش بادگیر که یکی زیباترین آب‌انبار یزد است، به‌همت حاجی محمدحسین خیر فرزند نورالله یزدی ساخته شد و تنها بنای شش بادگیری در ایران محسوب می‌شود. وقف‌نامه آب‌انبار موجود است و طبق آن، حاج محمدحسین از املاک و اموالی که در یزد و در تفت داشت، برای ساختن آب‌انبار استفاده کرده است. پس از وی فردی به نام بهشتیان به‌وسیله آب وقف‌آباد، مهم‌ترین آب جاری شهر یزد، آب‌انبار را پرآب می‌کرد.

بهترین زمان بازدید از آب‌انبار شش بادگیر فصل‌های بهار و پاییز است.

اگر به یزد سفری داشتید و از جاذبه‌های آن دیدن کردید، بهتر است بدانید که آب‌انبارهای شش بادگیری نیز در مسیر آثار تاریخی یزد قرار دارند و دسترسی به آن‌ دشوار نیست.

هنگام بازدید از این اثر تاریخی روی آن یادگاری ننویسید و در حفاظت از آن بکوشید.

@irantourism

معماری آب‌انبار شش بادگیر یزد


آب‌انبار شش بادگیر یزد، دو ورودی شمالی و جنوبی با دو راه‌پله و دو پاشیر دارد که گویا ورودی جنوبی آن برای مسلمانان و ورودی شمالی در قرینه ورودی جنوبی برای زرتشتی‌ها بوده است؛ هرچند که در برخی منابع، این فرضیه رد شده است و دلیل آن را شلوغی جمعیت محله و استقرار آن در بافت شهری دانسته‌اند. در ورودی قسمت جنوبی بین پله‌های ۲۵ و ۲۶، یک هشتی با سنگ‌فرش آجری قرار دارد که طاق آب‌انبار بعد از هشتی شروع می‌شود.

جالب است بدانید که راه‌پله آب‌انبار از دو بخش تشکیل شده؛ به‌طوری که یک بخش آن روباز است و پله‌های ۵۵ تایی آن تا سردر آب‌انبار می‌رسد و بخش سرپوشیده در ادامه پله‌ها و بعد از سردر قرار دارد.

گنبد آب‌انبار شکلی تخم‌مرغی دارد که زیبایی خاصی به معماری آن بخشیده است. ارتفاع مخزن آب ۱۲٫۶ متر و ارتفاع بادگیرها ۱۰ متر است.

ادامه دارد...
@irantourism

آب انبار شش بادگیر


آب‌انبار شش بادگیر در محله‌ای به همین نام در شهر یزد واقع شده است. این آب‌انبار، ۶ بادگیر دارد که با توجه به شرایط اقلیمی و جهت باد در این منطقه به‌شکل هشت وجهی ساخته شده‌اند. این اثر که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد، در تاریخ چهارم فروردین ۱۳۵۷ هجری شمسی با شماره ثبت ۱۶۰۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد.

آب‌انبار شش بادگیر از جمله جاذبه‌های شهر یزد است که در خیابان دهم فروردین، محله تل یزد قرار دارد.

آدرس: استان یزد، شهر یزد، خیابان دهم فروردین، محله تل یزد، کوچه شش بادگیر


ادامه دارد...

@irantourism

مجموعه شاهزاده فاضل یزد

@irantourism

مجموعه شاهزاده فاضل یزد


مجموعه شاهزاده فاضل از جاهای دیدنی یزد محسوب می‌شود و متشکل از بقعه و زیارتگاه شاهزاده فاضل، حسینیه شاهزاده فاضل و بازار شاهزاده فاضل است. قدمت بقعه به قرن هشتم هجری قمری و دوره تیموریان برمی‌گردد و حسینیه از بناهای دوره قاجار به ‌شمار می‌رود. این حسینیه در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۹۱۳۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.



@irantourism

دروازه مهریز یزد


@irantourism

دروازه مهریز یزد


@irantourism

مجموعه زیرزمینی تاریخی دروازه مهریز یزد



مجموعه زیرزمینی تاریخی دروازه مهریز از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی یزد به شمار می‌آید و شامل قنات، مخزن آب‌انبار و استراحتگاه می‌شود. این مجموعه که به دوره صفویه تعلق دارد و قدمت آن به قرن یازدهم بازمی‌گردد، پیش از مرمت با نام آب‌انبار مهریز یزد شناخته می‌شد.

ورودی آب‌انبار شامل راهرویی با ۶۳ پله می‌شود که به فضای اصلی بنا راه می‌برد. در سقف گنبدی بنا، نورگیری تعبیه شده است تا نور این سازه زیرزمینی را تامین کند. در ساخت بنا از آجر استفاده کرده‌اند و تزیینات محدودی در آن به‌کار برده‌اند. تنها در برخی قسمت‌ها، اسامی مذهبی به‌صورت آجرکاری‌شده دیده می‌شود.

این بنای تاریخی تحت عنوان آب‌انبار دروازه مهریز، در ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شماره ۸۵۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در بهار ۱۴۰۲ خورشیدی، مجموعه زیرزمینی تاریخی دروازه مهریز پس از مرمت کار خود را آغاز کرد. در این مجموعه یک شربت‌خانه نیز جای گرفته است.

@irantourism

@irantourism