آموزش و فرهنگ حج و زیارت

تاریخ و اماکن مکه مکرمه:
کعبه مکرمه:

حجر اسماعیل

در قسمت شمالى كعبه، ديوارى قوسى شكل از سنگ مرمر سفيد و با ارتفاع ١٣٠سانتيمتر قرار دارد كه از ركن عراقى تا ركن غربى كشيده شده است. فضاى ميان كعبه و اين ديوارِ نيم‌دايره‌اى را «حجر اسماعيل» مى‌گويند. «حِجْر» به معناى پناه و دامن است. اين مكان با راهنمايى جبرئيل، محل فرود آمدن حضرت ابراهيم(عليه السلام)، همسرش هاجر و حضرت اسماعيل(عليه السلام) شد و به فرمان خداوند، كاشانه اسماعيل(عليه السلام) و مادرش قرار گرفت. اسماعيل(عليه السلام) مادرش را در بيت خود دفن كرد و به سبب علاقه بسيارى كه به او داشت، قبر مادر را به‌گونه‌اى ساخت كه زير پاى مردم نباشد.

اين حجر، مَضجع اسماعيل(عليه السلام)، هاجر و عدّه‌اى از حاملان وحى و پيامبران الهى است و عنوان «آيت پرودگار» به خود گرفته است. حجر اسماعيل، قبله نيست؛

ولى مطاف است و اين نشانه عظمت و فضيلت آن است. در اين مكان نمازخواندن و احرام بستن، براى حج تمتع مستحب است و فضيلت بسيار دارد. تاريخ، صحنه‌هاى گوناگونى را از حضور پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) در حجر اسماعيل ثبت كرده است. حجر اسماعيل محل نشستن و موضع اعلام رسالت، جايگاه تلاوت آيات قرآن و عبادتگاه، مكان پاسخ به سؤالات و محل وقوع و مشاهده معجزه‌هاى پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) است.



نكته‌ها:

١. بر اساس روايات، فضيلت نماز در حجر اسماعيل در مقايسه با نقاط ديگر مسجد الحرام، بعد از «حطيم» و «مقام ابراهيم» در رتبه سوم قرار دارد. پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) فرمود: «هرگاه خواستى در كعبه نماز بگزارى، در حجر [اسماعيل] نماز بگزار كه بخشى از كعبه است».

٢. پس از نزول سوره مسد، هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه و آله) در حجر اسماعيل نشسته بود، «ام‌جميل»، زن ابولهب با سنگى قصد حمله به پيامبر(صلى الله عليه و آله) داشت. آن حضرت با خواندن آيه مباركه: ( وَ إِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ حِجاباً مَسْتُوراً ) (اسراء: ۴۵) از ديد او پنهان ماند و با اينكه ام‌جميل، مقابل پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) ايستاده بود، از ديگران سراغ آن حضرت را مى‌گرفت.

٣. مشركان در حجر اسماعيل از پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) درخواست معجزه شق‌القمر كردند. ازاين‌رو اين معجزه روى داد و ماه دو نيم شد؛ به‌گونه‌اى كه كوه حرا ميان آن ديده شد. دوباره به درخواست مشركان ماه به حالت نخست بازگشت. زمانى كه مشركان اين منظره را ديدند، به جاى آنكه ايمان بياورند، گفتند: «محمد ما را جادو كرد». خداوند متعال درباره «شق‌القمر» و برخورد ناشايست قريش، اين آيات را نازل فرمود:

( اِقْتَرَبَتِ السّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ، وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَ يَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ )

آن ساعت نزديك گرديد و ماه شكافته شد و اگر مشركان نشانه‌اى و معجزه‌اى چون شق‌القمر ببينند، روى برمى‌گردانند و مى‌گويند: «اين سحر كامل است».

۴. در روايت آمده است كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) از حجر اسماعيل به معراج رفت.