﷽
هر روز یک درس از قرآن کریم ۲۳۸
درس امروز منتخب صفحات ۴۷۵ و ۴۷۶
عنوان: تحقق معجزه با اذن الهی
آیه: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَنْ يَأْتِيَ بِآيَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ فَإِذَا جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ قُضِيَ بِالْحَقِّ وَخَسِرَ هُنَالِكَ الْمُبْطِلُونَ»؛ (سوره غافر آیه ۷۸)
و همانا رسولانی را پیش از تو فرستادیم که داستان برخی از آنان را بر تو خوانده ایم و داستان بعضی را بر تو نخوانده ایم. و هیچ رسولی نمی تواند معجزه ای بیاورد جز به اذن خدا پس وقتی که امر خدا بیاید، به حق قضاوت می شود و آن جا ، اهل باطل ، خسارت ببینند.
مقدمه
در قرآن کریم ، از پیامبران و رسولان الهی فراوان یاد شده است . سرگذشت زندگی آن ها ، مشکلاتی که بر سر راهشان بوده، مقاومت ها و مجاهدت های آن ها در راه خدا ، می تواند الگوی بسیار مناسبی برای مسلمانان باشد. با توجه به این مسأله که این سوره در مکه نازل شده و پیامبر اسلام ص و مسلمانان در مکه همواره با مشرکان درگیر بودند و از جانب آن ها دچار آزار و اذیت های فراوانی می شدند، برای تسلیت خاطر مبارک پیامبر ص اشاره به وضع رسولان پیشین و بهانه هایی که از جانب قوم خویش و مخالفانشان درباره آئین آن حضرت وارد می شد را ذکر کرده تا تسلیت خاطری برای حضرت باشد یا سخنی برای جلوگیری از بهانه جویی های کفار مکه
واژه ها:
ارسلنا: فرستادیم (فعل ماضی از ماده « رسل» باب افعال)
قصصنا: حکایت کردیم (فعل ماضی از ماده « قص»)
آیه: نشانه ، معجزه
قضی: داوری شد (فعل ماضی از ماده « قضی»)
خسر: زیان کرد، فعل ماضی از ماده « خسر»)
هنالک: آن جا، آن وقت
المبطلون : باطل گرایان (اسم فاعل از ماده « بطل» باب افعال)
نکات تفسیری
۱-تعداد پیامبران الهی
بسیاری از مفسران به تناسب آیات فوق ، این جا بحثی درباره تعداد پیامبران الهی مطرح کرده اند و در این باره روایات مختلفی نقل نموده اند. روایت مشهور در این باره یکصد و بیست و چهار هزار پیامبر است . در حدیثی از امام رضا ع چنین آمده است که پیامبر گرمی اسلام ص فرمود: خداوند ، صد و بیست و چهار هزار پیامبر آفرید که من ، از همه آن ها گرامی ترم ، در عین حال فخر و مباهات نمی کنم. (و حالت غرور ندارم) و خداوند، صد و بیست و چهار هزار وصی آفرید که علی از همه آن ها نزد خداوند گرامی تر و برتر است.
باز درحدیث دیگری از پیامبر ص می خوانیم که در پاسخ سوال ابوذر درباره پیامبران الهی، همین عدد را بیان فرمود و به دنبال سوال از تعداد رسولان از میان آن ها ، عدد سیصد و سیزده نفر را ذکر کرد. در حدیث دیگری از پیامبر ص بعد از ذکر عدد صد و بیست و چهار هزار فرمود: « پنج نفر از آن ها اولوالعزم بودند: نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد ص
۲-نام چند پیامبر در قرآن ذکر شده
پیامبرانی که نامشان در قرآن به صراحت آمده است ، ۲۶ نفرند که عبارتند از : آدم ، نوح ، ادریس ، صالح ، هود ، ابراهیم ، اسماعیل ، اسحاق ، یوسف ، یعقوب ، لوط، شعیب، موسی ، هارون، زکریا، یحیی، عیسی، داوود ، سلیمان، الیاس، الیسع، ذوالکفل، ایوب، یونس، عزیر، و حضرت محمد ص
ولی پیامبران دیگری نیز هستند که در قرآن ، اشاراتی به آن ها شده است بی آن که نام آن ها به صراحت بیان شود و در روایات تفسیری، نام آن ها بیان شده است ؛ مانند « اشموئیل» که در سوره بقره ، آیه ۲۴۸ با عبارت « و قال لهم نبیهم) و « ارمیا» که در آیه ۲۵۹ سوره بقره با عنوان « او کالذی مر علی قریه ...) و « یوشع» که در آیه ۶۰ سوره کهف با عبارت « و اذ قال موسی لفتاه» و « خضر» که در آیه ۶۵ کهف با عبارت (فوجدا عبدا من عبادنا) از آن ها یاد شده است .
۳-معجزه فقط با اذن الهی تحقق می پذیرد
مخالفان پیامبران، هر روز برابر آن ها تقاضای معجزه دلخواه خودشان را داشتند مشرکان مکه نیز از این قاعده مستثنا نبودند. قرآن در جواب بهانه جوئی های آن ها می فرماید: هیچ پیامبری حق ندارد معجزه ای بیاورد جز به اذن و اجازه خداوند»
همه معجزات ، در اختیار خدا است و بازیچه دست کفار نیست و پیامبر ص برابر معجزات پیشنهادی آن ها، نمی تواند سر تسلیم فرود آورد. خداوند، آنچه را برای هدایت مردم وشناخت حق، ضروری و لازم است بر دست پیامبرانش ظاهر می کند . قابل ذکر است که خداوند، برای مردم حجاز نیز به دست مبارک پیامبر ص معجزات فراوانی ظاهر کرد ساخت که بالاترین و برترین و جاودانه ترین معجزه، نزول قرآن کریم ، میان مردم و تحدی و مبارزه طلبی بود که تا قیامت، همه از آوردن مثل آن عاجزند. غیر از قرآن کریم، معجزاتی مانند شق القمر و شهادت درخت به نبوت پیامبر ص و .... در مکه رخ داد؛ اما چون مشرکان هر روز بهانه ای می آوردند و تقاضای معجزات مختلفی می کردند، این آیه به بهانه جویی های آن ها خاتمه داد و طرز تفکر غلط آن ها را بیان کرد.
۴- فرصت سوزی نکنید، از فرصت ها استفاده کنید.
مشرکان مکه، مانند مشرکان هلاک شده در قرون گذشته ، پیوسته از پیامبر تقاضای عذاب الهی می کردند در فراز آخر آیه ، با لحنی جدی و تهدید آمیز به کسانی که می گفتند: اگر راست می گویی، چرا عذاب الهی به سراغ ما نمی آید ؟ چنین هشدار می دهد: « هنگامی که فرمان الهی برای مجازات این مشرکان لجوج صادر شود، میان آن ها به حق داوری خواهد شد و پیروان باطل آن هنگام زیانکار خواهند بود (فاذا جاء امر الله قضی بالحق و خسر هنالک المبطلون) زیرا آن روز، درهای توبه برای همیشه بسته خواهد شد و ناله ها و فریادها به جایی نحواهد رسید . آن روز است که سرمایه ارزشمند عمر را از دست داده اند و هیچ متاع و کالایی به دست نیاورده اند جز خشم و قهر الهی
۵- مبطولون فقط شامل کفار نمی شود
باید توجه داشت که معنای آیه فقط خطاب به کفار نیست بلکه شامل هر انسانی است که گوهر عمل خویش را به حراج گذاشته و به بطالت می گذراند. این آیه ، هشداری است به آن ها که وقت هایشان را صرف امور لهو و باطل می کنند و گویی فقط برای همین چند روز دنیا خلق شده اند و مرگی در کار نیست. در حدیثی می خوانیم: در شهر مدینه، دلقکی بود که مردم را می خنداند و گاه اظهار می کرد که این مرد( امام سجادع ) مرا خسته کرده ؛ زیرا تا به حال نتوانسته ام او را بخندانم لذا روزی که امام ع در حال عبور از کوچه ای بود، آن مرد ، عبای حضرت را از دوش مبارکش برداشت و فرار کرد. امام ع به او اعتنائی نکرد. همراهان به دنبال او رفتند و عبا را از او گرفتند و بر دوش حضرت افکندند. امام ع پرسید: این شخص، که بود؟ عرض کردند: « دلقکی است که مردم مدینه را می خنداند» حضرت فرمود: به او بگوئید: « ان الله یوما یخسر فیه المبطلون» « همانا برای خداوند روزی است که در آن روز اهل باطل ، زیان خواهند دید...»
پیام ها
۱-برای هدایت کامل انسان ها ، دانستن تمام تاریخ لازم نیست ، بلکه داشتن برخی الگوها کافی است (قرآن ، رسالت خویش را هدایت همه مردم معرفی می کند ... (هدی للناس) و از سوی دیگر، داستان برخی از رسولان را ذکر می کند) (منهم من قصصنا علیک و منهم من لم نقصص علیک)
۲-یکی از بهترین شیوه های هدایت و انسان سازی ، ذکر داستان های واقعی و معرفی الگوهای موفق است (و لقد ارسلنا رسلا من قبلک منهم قصصنا علیک)
۳-داستان های قرآن، واقعی است نه تخیلی (ارسلنا ... قصصنا )
۴-قرآن ، کتاب قصه و تاریخ نیست ، اما از ابزار قصه و تاریخ به قدر حاجت و مصالح بشر استفاده کرده است (منهم من قصصنا ....)
۵-وقتی به حق قضاوت شود، چهره واقعی باطل و زیان بار بودن آن ، آشکار می شود(قضی بالحق و خسر هنالک المبطلون)
۶-معجزه باید در راستای اهداف رسالت و هدفمند باشد (و ما کان لرسول أن یأتی بایه الا باذن الله)
۷-معجزات فرستادگان الهی در حقیقت فعل خدا بود که به واسطه پیامبران صورت می پذیرفت ( و ما کان لرسول أن یأتی بایه الا باذن الله)
۸-از ذکر نشدن نام خود، ناراحت نشویم ، نام بسیاری از انبیاء نیز برده نشده است (لم نقصص علیک)
۹-آشنایی با تاریخ انبیاء ، مایه تسلی و عامل صبر است (فاصبر ... منهم من قصصنا علیک)
منبع: تفسیر همراه
@balaq_ir|بلاغ| http://balaq.ir